Jam maken

Is zelf jam maken een ingewikkelde en tijdrovende bezigheid? Nee hoor! Dat is een fabeltje. Er is eigenlijk geen kunst aan, zeggen ze.....

Benodigd gereedschap

Bij het zelf maken van jam is goed keukengereedschap een vereiste. In de eerste plaats heb je een grote pan nodig. Aluminium en koperen pannen kun je niet gebruiken omdat deze materialen reageren op hetgeen je erin kookt. Ook heb je een vergiet, een lange, houten pollepel, een geperforeerde stalen lepel en een wijde trechter nodig. Vergeet ook niet de potjes waarin je de jam wilt bewaren en etiketten om aan te geven wat er in welk potje jam zit. Als laatste heb je huishoudfolie en elastiekjes nodig.

Hoe zoet wil je het hebben?

Voor het maken van jam gebruik je geleisuiker. Je kunt deze gewoon bij de supermarkt kopen. Geleisuiker is gewone kristalsuiker waaraan pectine en citroenzuur is toegevoegd. Pectine zit ook van nature in fruit en zorgt dat jam mooi stevig wordt. Normale jam bevat erg veel suiker.
Wil je het wat minder zoet? Vervang dan eens een gedeelte van de suiker in het basisrecept door maizena of aardappelmeel. Je kunt ook de suiker vervangen door eenzelfde gewicht aan honing maar dat is nogal prijzig. Een andere mogelijkheid is de helft of een kwart van de voorgeschreven hoeveelheid suiker door honing te vervangen. Je voegt de honing pas toe als de vruchten op een laag vuur tot moes zijn gesudderd. Wanneer je honing gebruikt, blijft de jam dunner dan wanneer je suiker gebruikt.

Basisrecept

Het voert te ver hier alle mogelijkheden voor jambereiding te noemen. Als je nog geen ervaring hebt met het maken van jam kun je het best beginnen met het volgende basisrecept. Je kunt hiervoor vrijwel alle soorten fruit gebruiken en zelfs rabarber. Heb je het eenmaal onder de knie, dan kun je gaan experimenteren met het toevoegen van sterke drank, of specerijen of kruiden.....

Je hebt nodig: 1 kg. schoongemaakt fruit (in geval van zachtfruit -behalve kruisbessen- 900 gr.) - 1 eetlepel citroensap - 1 kg geleisuiker - 4 schone jampotten met deksel

Snijd het schoongemaakte fruit in kleine stukjes of pureer het in de keukenmachine of met een staafmixer.

Doe het fruit in een grote hoge pan en roer het citroensap en de geleisuiker erdoor.
Breng deze massa op matig hoog vuur al roerende aan de kook tot de massa over het hele oppervlak flink borrelend kookt en door roeren niet meer van de kook raakt.
Laat de massa nu 4 minuten flink koken, roer regelmatig.
Draai het vuur uit en laat de massa tot rust koken.
Schep eventueel met een lepel het ontstane schuim eraf.
Zet de jampotten op een dubbelgevouwen theedoek en vul ze met een soepopscheplepel tot aan de rand met de hete jam.
Sluit de potten direct af met de deksels en zet ze op hun kop. Door de hitte van de jam wordt de deksel ontsmet en de overtollige lucht wordt uit de pot geduwd. Dit komt de houdbaarheid ten goede.
Zet de potten na 5 minuten weer rechtop en laat de jam afkoelen. Maak de potten aan de buitenkant schoon en plak er een etiket met de naam en de bereidingsdatum op.
Bewaar de potten op een koele, droge plaats; aangebroken potten in de koelkast.

Let ook hierop

Goede jam kan alleen worden gemaakt van gaaf fruit dat niet overrijp is. Was dit fruit door het in een vergiet te doen en er zachtjes water over te laten lopen. Laat de vruchten daarna drogen. Hard fruit kun je met een doek afdrogen. Zacht fruit leg je op keukenpapier. Soms zul je ook nog de pitten moeten verwijderen en het fruit moeten schillen en in stukjes snijden.
Voor een goed resultaat moet de pan op een laag vuur worden gezet. Je moet blijven roeren totdat de suiker volledig is opgelost.
Als de suiker is opgelost, moet het vuur hoger worden gedraaid, zodat de jam snel tot de juiste dikte inkookt. Soms is daar maar 5 minuten voor nodig, soms duurt dit wel een half uur.
Vaak ontstaat bij het koken van jam schuim. Dit kun je verwijderen door de massa om te roeren zodra de jam dik begint te worden. Als er dan nog wat schuim achterblijft, moet je dit met de geperforeerde lepel wegscheppen.

In potten

Jam kan het best worden bewaard in gebruikte jampotjes waarvan je het etiket hebt afgeweekt en die je heel goed hebt schoongemaakt. Doe de jam warm in de potjes. Voor het beste resultaat moeten de potjes tot vlak onder de rand worden gevuld. Tik er een paar keer krachtig tegenaan zodat de luchtbellen verdwijnen. Sluit ze af met een stukje huishoudfolie dat je met een elastiekje vastzet. Schroef over de folie het dekseltje. De potten moeten op een donkere plaats worden opgesteld. De jam is ongeveer een jaar houdbaar.

Wat kan er zoal misgaan?

Onervaren jammakers kunnen voor onaangename verrassingen komen te staan. Na verloop van tijd blijkt er schimmel op de jam te verschijnen of het spul wordt droog. Soms valt de smaak tegen. Al deze problemen zijn te wijten aan vergissingen, die bij de bereiding zijn gemaakt. Omdat je van je fouten leren kan, is het zinvol de oorzaken op te sporen:

Als er na verloop van enige tijd schimmel op de jam ontstaat, kan dat meerdere oorzaken hebben. De kooktijd kan te kort zijn geweest. Er kan te weinig suiker zijn gebruikt. De bewaarplaats is te vochtig of de potten waren niet goed afgesloten.
Jam kan ook "versuikeren". In dat geval moet de oorzaak gezocht worden in het gebruik van te veel of te weinig suiker, onvoldoende roeren tijdens de bereiding of in een te lange kooktijd.
Jam wordt te hard als die te lang heeft gekookt. Of als de potten niet volgens de regels zijn afgesloten.
Het is ook mogelijk dat de jam een smaak krijgt die aan wijn doet denken. Dan is er sprake van gisting. Dat gebeurt als bij de bereiding overrijp fruit is gebruikt, als de jam te kort heeft gekookt, als de bewaarplaats niet aan de eisen voldoet of als (toch weer) de potten niet naar behoren zijn afgesloten.