Amfibiën

Wist je dat kikkers heel goed kunnen ruiken en dat een knoflookpad licht naar bieslook geurt? Je kunt veel voor deze (vaak bedreigde) dieren betekenen, gewoon in je eigen tuin!

Wat is een amfibie?

Kikkers, padden en salamanders zijn amfibiën. "Amfi" betekent dubbel en slaat op de twee leefgebieden van de dieren: ze hebben water nodig voor de voorplanting en het land voor de overige periodes. In een waterperiode is de huid van amfibiën dun, maar tegen de tijd dat de dieren zich meer of alleen maar op het land bevinden, verdikt de huid zich en wordt hij wat fluweelachtig.

Is het een kikker of een pad?

Een kikker is overdag actief, een pad is een nachtdier.
Een kikker springt en een pad loopt of maakt hooguit een incidenteel hopje.
Een kikker legt eitjes in de vorm van een klont dril, een pad laat snoeren vol eitjes achter.
Een kikker trekt rond, terwijl de pad honkvast is en het liefst terugkeert naar de plek waar hij is geboren.
Een kikker heeft een gladde, vochtige huid; een pad een drogere, wrattige.
Een kikker is kleiner dan een pad, die wel 15 centimeter lang kan worden.

Koud!

Amfibieën zijn koudbloedige dieren. Dat betekent dat ze zich aanpassen aan de omgevingstemperatuur. Hun lichaamstemperatuur daalt wanneer het buiten of in het water koud is. Hoe kouder ze het hebben, hoe trager hun hart en longen functioneren. Dat is heel slim, want in de winter is er weinig voedsel voorradig, wat opgevangen wordt door een winterslaap. De dieren kunnen dan maandenlang leven op de energie die ze in de zomer en herfst in de vorm van vetreserves hebben verzameld. Hun koude lichaam heeft dan genoeg aan een "waakvlammetje".

Paddentrek

Het zijn merkwaardige beesten, die padden: hebben ze maandenlang geslapen en op lucht geleefd, nemen ze niet eens even de tijd om goed te eten na hun winterslaap. Ze gaan tegen eind maart wél meteen op zoek naar geschikt water voor de voortplanting: meestal is dit hun geboorteplek. Ze ruiken geschikt water tot een afstand van wel twee kilometer! Deze afstand leggen ze lopend af, het liefst bij zacht en regenachtig weer, in de schemer en 's nachts. Hierbij vallen nogal wat slachtoffers in het verkeer. Help de padden en wees alert: help de beestjes zo nodig met oversteken!

Metamorfose

Er zijn maar weinig dieren die zowel in het water als op het land kunnen leven. Amfibiën leven als larve in het water. Kikkers en padden trekken daarna naar het vasteland maar salamanders blijven in het water leven. De metamorfose die de larven ondergaan, is een wonder op zich: de eitjes krijgen staartjes en in een later stadium pootjes. Wanneer na een poosje de staart verdwijnt, blijven er miniatuur-amfibietjes over die vaak niet groter zijn dan de nagel van je wijsvinger. Het waarom is niet helemaal duidelijk, maar op een moment besluiten alle beestjes om aan land te gaan, in zwermen tegelijk. Er zijn echter zoveel natuurlijke vijanden dat maar een klein gedeelte volwassen wordt.

Stoor ik?

De winter is een prima tijd voor het planten rozen, heesters of bomen. Tijdens het spitten of opruimen kun je stuiten op een pad in winterslaap of misschien wel meerdere op een kluitje. Geen nood, herstel het holletje zo goed mogelijk.

Het onderhoud aan de vijver kun je het best begin oktober uitvoeren. Denk aan het uitdunnen van planten als de vijver dreigt dicht te groeien. Voer de schoonmaak uit in delen, smeer het uit over een paar jaar en probeer de amfibiën zo min mogelijk te verstoren!

De ideale padden- en kikkertuin

Een vijver van 5 vierkante meter is al heel nuttig maar groter is natuurlijk nog beter.
De ideale vijver is plaatselijk tot 1,25 tot 1,5 meter diep maar heeft ook ondiepere gedeeltes. In het diepste deel kan de vorst niet komen, wat nuttig is voor overwinterende vijverbewoners.
zorg ervoor dat kikkers en padden de vijver in en uit kunnen. Ideaal is een vijver met (minstens) één glooiende kant die een flink deel van de dag in de zon ligt, zodat het water (met eitjes en larven) daar lekker kan opwarmen. vijvers met scherpe en/of overhangende randen of verticale beschoeiing zijn gevaarlijk; de dieren komen er niet meer uit en verdrinken.
Beplanting in de vijver is belangrijk voor het zuurstofgehalte van het water, maar ook voor houvast voor dieren en dril. Er leven bovendien insecten in die voedsel vormen voor kikkers en padden.

Denk ook aan planten óm de vijver. Een groene kikker blijft altijd binnen een straal van enkele meters van de vijver. Zorg dat er in dat gebied lekker veel planten staan met bloemen waar insecten op afkomen, die de kikker kan eten.
In principe passen in een kikkervijver geen vissen. Ze eten de eitjes en de larven op. Vissen horen in grotere wateren, zoals plassen, meren en sloten. Aquariumvissen kunnen in de natuur behoorlijk wat schade aanrichten. De zonnebaars heeft er bijvoorbeeld in oost-Brabant voor gezorgd dat de knoflookpad daar is uitgeroeid.
Een deel van de vijver moet zon vangen: het water moet kunnen opwarmen.
Herfstblad is slecht voor het zuurstofgehalte. Haal het er zoveel mogelijk uit of span een net vóór de bladeren vallen.
Gebruik geen chemische middelen in en om de vijver.
Laat de tuin her en der rommelig. Hoopjes blad onder hagen, omgekeerde potten, takkenbossen en een stuk boomstam zijn essentiële verstop- en overwinteringsplekken voor kikkers, padden en andere dieren.

Soorten die in Nederland voorkomen

Stichting RAVON

De Stichting Reptielen, Amfibieën en Vissen Onderzoek Nederland heeft een zeer uitgebreide website. De site geeft onder meer informatie over "paddenoversteekgroepen" die door vrijweilligers zijn opgezet om padden tijdens hun trek te beschermen. Ook kun je er geluiden beluisteren van verschillende soorten padden en kikkers. Tref je zelf een soort aan, dan kun je deze doorgeven aan de stichting. Meer informatie: www.ravon.nl.